سیستم ایمنی بدن چیست؟
سیستم ایمنی بدن یک سیستم دفاعی در مقابل تهاجم خارجی باکتریها، ویروسهای مضر و انگلها است. همانطور که در تصویر می‌بینید سلولهای سفید به سلولهای سرطانی حمله کرده تا آنها را از بین ببرند. سیستم ایمنی شامل ساختارهای بیولوژیکی و زوائد سلولی در داخل یک ارگانیزم است که از آن در مقابل بیماریها محافظت می‌کند، حتی ارگانیزم‌های ساده تک سلولی مانند باکتریها یک سیستم ایمنی ابتدایی بشکل آنزیم‌ها دارند که از آنها در برابر عفونت‌های باکتری خور محافظت می‌کند.
به طور کلی سیستم ایمنی در افراد را می‌توان به دو دسته ایمنی موروثی و ایمنی اکتسابی تقسیم کرد. ایمنی ژنتیکی یا موروثی همان سیستم ایمنی است که فرد با آن به دنیا می‌آید و عمدتا شامل سدهای طبیعی بدن برای جلو گیری از بیماریها است. اما ایمنی اکتسابی همان است که بدن بر اثر تجربیات روزمره کسب می‌کند و بسیار پیچیده است. ایمنی اکتسابی را می‌توان با داروهای شیمیایی، گیاهی، تغذیه سالم و کافی، سبک زندگی، ورزش، سلامت روحی و …. به دست آورد.
سیستم ایمنی بدن و عفونت های میکروبی
سیستم ایمنی از هر میکروبی که به آن غلبه کند یک کپی بشکل گلبول سفید (لمفوسیت های B و T) که به سلولهای حافظه معروفند، می سازد. این بدان معنی است که اگر آن میکروب دو باره وارد بدن شود آنرا شناخته و قبل از اینکه بتواند تکثیر و شما را بیمار کند فورا آنرا نابود می کند.
برخی از عفونتها مانند آنفلوانزا و سرما خوردگیهای معمولی باید بارها مغلوب سیستم ایمنی شوند زیرا ویروسهای متفاوت پر شمار و هم خانواده همین گونه از ویروسها می توانند این بیماریها را به وجود آورند. بیمار شدن بر اثر یکی از این ویروسها نمی تواند شما را نسبت به همه آنها مصون کند.
در زمان بروز برخی عفونتها دمای بدن (تب) افزایش می یابد و این واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن به عفونتها است. افزایش دمای بدن می تواند برخی از میکروبها را بکشد. تب همچنین فرآیند بهبود سازی بدن را تحریک می کند.
بخشهای اصلی سیستم ایمنی بدن
- گلبولهای سفید خون
- پادتنها
- سیستم مکمل
- سیستم لنفاوی
- طحال
- مغز استخوان
- غده تیمو
گلبولهای سفید خون
گلبولهای سفید خون اصلی ترین نقش را در سیستم ایمنی شما را بر عهده دارند. آنها در مغز استخوان شما ساخته می شوند و بخشی از سیستم لنفاوی هستند.
گلبولهای سفید خون در خون و بافتها حرکت کرده و در تمام نقاط بدن برای یافتن مهاجمان خارجی (میکروبها) از قبیل باکتریها، ویروسها، انگلها و قارچها جستجو می کنند. هنگامی که آنها را می یابند برای ایمنی بدن به آنها حمله می کنند.
گلبولهای سفید شامل لنفوسیتها (مانند سلولهای B و T و سلولهای کشنده) و بسیاری از انواع دیگر سلولهای ایمنی هستند.
پادتن ها
پادتن ها به بدن کمک می کنند تا با میکروبها و سمهایی که تولید می کنند، بجنگند. آنها این کار را با شناختن موادی که آنتی ژن نامیده می شوند انجام می دهند. آنتی ژن در سطح خارجی میکروبها قرار دارد. بنابراین پادتنها، آنتی ژنها تشخیص و نابود می سازند. بسیاری از سلولها و پروتئینها و مواد شیمیایی بدن در این مبارزه شرکت می کنند.
سیستم مکمل
سیستم مکمل، مرکب از پروتئینهایی است که کارشان کامل کننده کار پادتنها است.
سیستم لنفاوی
سیستم لنفاوی شبکه ای از لوله های ظریف در سراسر بدن است. سیستم لنفاوی از غدد لنفاوی (که میکروبهای لنفاوی در مجاری لنف را بدام می اندازند)، لوله های حامل لنف، مایع بی رنگ (که بافت بدن شما و آلوده گیهای آنرا شستشو می دهد) و گلبولهای سفید (لنفوسیتها) تشکیل شده است. اصلی ترین نقش سیستم لنفاوی عبارت است:
- سامان دادن به میزان مایعات در بدن
- واکنش به باکتریها
- در گیر شدن با سلولهای سرطانی
- پرداختن به مواد زائد سلولها که ممکن است به بیماری و یا اختلال منجر شود.
- جذب برخی از چربیهای غذای روزانه موجود در روده ها
طحال
طحال یک ارگان تصفیه خون است که میکروبها را حذف کرده و گلبولهای قرمز پیر و صدمه دیده را متلاشی می کند. طحال همچنین ترکیبات سیستم ایمنی (از جمله پادتنها و لنفوسیتها) که با بیماریها مبارزه می کنند را تولید می کند.
مغز استخوان
مغز استخوان بافت اسفنجی زرد رنگ داخل استخوان که سلولهای سفید خون را تولید می کند. گلبولهای سفید خون با عفونت در بدن مبارزه می کنند و نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن دارند.
غده تیموس
غده تیموس محتویات خون شما را تصفیه و رصد می کند. غده تیموس گلبولهای سفید مشهور به لنفوسیتهای T را تولید می کند.
دفاع بدن در برابر میکروبها
علاوه بر سیستم ایمنی، چندین راه دیگر برای دفاع و جلوگیری از ورود میکروبها به بدن وجود دارد که عبارتند از:
- پوست، چربی ضد آب با خاصیت باکتری کشی تولید می کند.
- ششها، بلغمی که ششها ترشح می کنند ذرات خارجی را بدام می اندازند و مژک های کوچک آنها بلغم را بطرف بالا رانده تا با سرفه کردن به بیرون رانده شوند.
- مجرای گوارشی، بذاق دهان دارای پادتن است و اسید معده بسیاری از میکروبها را می کشد.
- سیستم دفع، تخلیه مداوم مجاری ادرار و دفع مدفوع برای کاهش خطر عفونت
- چشم، تولید اشک (دارای آنزیمهای ضد باکتری)
بیماریهای سیستم ایمنی
اختلالات رایج خود ایمنی، بیش فعالی و کم فعالی سیستم ایمنی در میان مردم امری عادی است. لوپوس و روماتیسم از بیماریهای خود ایمنی (بیماری تولید پادتنهای مضر) هستند. بیش فعالی سیستم ایمنی می تواند به بروز بیماریهای آلرژیک همچون آسم، کهیر و اگزما … منجر گردد. درحالیکه کم فعالی یا نقص سیستم ایمنی موروثی و یا ناشی از شیمی درمانی و مصرف برخی داروها (مثلا در حالت پیوند اعضا) است. نقص سیستم ایمنی بدن را در برابر بیماریها و خصوصا عفونتها شدیداً آسیب پذیر می کند و منجر به بیماریهای خطرناکی خواهد شد. مثلا کرونا برای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بسیار خطرناک است.
همانطور که توضیح داده شد سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در سلامت جسمی افراد دارد و اگر عملکرد آن درست نباشد فرد همواره با انواع بیماریها درگیر است و گاها منجر به مرگ خواهد شد. تغذیه سالم، ورزش و مصرف فرآورده های کاملا طبیعی نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارند.